Trang chủ / Hướng dẫn / Xây dựng trái phép trên đất người khác: pháp luật quy định và hậu quả pháp lý

Xây dựng trái phép trên đất người khác: pháp luật quy định và hậu quả pháp lý

Cập nhật 1 tuần trước | Được đăng bởi Lý Nguyễn

Xây dựng trái phép đất người khác là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng, gây ra nhiều hệ lụy cho xã hội cũng như quyền lợi hợp pháp của chủ sở hữu đất. Trong bối cảnh nhiều vụ việc xây nhà trên đất người khác xuất hiện, bài viết này sẽ giúp người dân hiểu rõ hơn về các quy định pháp luật hiện hành, quản lý xây dựng, cũng như những hình thức xử lý vi phạm, từ xử phạt hành chính đến khởi tố hình sự.

Xây dựng trái phép trên đất người khác là gì?

Xây dựng trái phép đất người khác là hành vi tự ý sử dụng đất của người khác để xây dựng công trình mà không được sự đồng ý hoặc cho phép hợp pháp. Theo Luật Đất đai năm 2024, người sử dụng đất có nghĩa vụ bảo vệ ranh giới thửa đất của mình và không được chiếm đất, lấn đất của người khác. Việc xây nhà trên đất người khác mà không có giấy tờ pháp lý xác nhận quyền sử dụng đất là hành vi xâm phạm nghiêm trọng.

Việc sử dụng đất theo đúng quy định pháp luật đóng vai trò quan trọng đối với phát triển bền vững, trật tự xã hội và bảo vệ quyền tài sản của người dân. Hành vi xây dựng trái phép đất người khác không chỉ vi phạm quy định về đất đai mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của chủ đất.

Các quy định pháp luật liên quan đến xây dựng trái phép đất người khác

Pháp luật Việt Nam có nhiều quy định điều chỉnh về quyền sử dụng đất và xử lý hành vi xây dựng trái phép đất người khác, cụ thể:

Điều 105 Bộ Luật Dân sự 2015 quy định quyền sử dụng đất là quyền tài sản được pháp luật bảo hộ nghiêm ngặt.
Điều 31 Luật Đất đai 2024 quy định người sử dụng đất phải sử dụng đúng ranh giới, mục đích, và không được làm tổn hại đến quyền khác.
Nghị định 16/2022 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng quy định mức phạt từ 80 triệu đồng đến 200 triệu đồng đối với hành vi xây dựng trái phép.
Bộ Luật Hình sự 2015, Điều 228 về tội lấn chiếm đất, xử lý từ phạt tiền đến phạt tù với người vi phạm nghiêm trọng hoặc tái phạm.

Như vậy, hành vi xây dựng trái phép đất người khác được xử lý theo ba cấp độ chính: dân sự (yêu cầu tháo dỡ, bồi thường), hành chính (phạt tiền) và hình sự (phạt tù nếu tái phạm hoặc có hậu quả nghiêm trọng).

Hậu quả pháp lý của việc xây dựng trái phép đất người khác

Người xây dựng trái phép đất người khác sẽ phải đối mặt với nhiều hậu quả pháp lý nghiêm trọng:

Phạt tiền hành chính: Mức phạt tùy theo loại công trình và vị trí, dao động từ 80 triệu đến 200 triệu đồng.
Yêu cầu tháo dỡ công trình: Chủ đất có quyền yêu cầu tòa án buộc tháo dỡ công trình trái phép và khôi phục hiện trạng ban đầu.
Bồi thường thiệt hại: Người vi phạm phải bồi thường toàn bộ thiệt hại cho chủ đất.
Khởi tố hình sự: Nếu tái phạm hoặc gây thiệt hại lớn về tài sản, người xây dựng trái phép có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với mức phạt từ cải tạo không giam giữ đến tù 7 năm hoặc hơn.

Hình thức xử lý hình sự được áp dụng trong trường hợp vi phạm có tính chất nghiêm trọng, cố tình vi phạm sau khi đã bị xử phạt hoặc có hành vi chống đối cơ quan chức năng khi bị đình chỉ thi công.

Hành vi xây nhà trái phép trên đất người khác

Hành vi xây nhà trên đất người khác thường xảy ra trong nhiều trường hợp như tranh chấp đất đai, hoặc ý thức vi phạm pháp luật của người thi công. Có trường hợp tự ý xây nhà khi chưa kiểm tra rõ ràng ranh giới, cũng có trường hợp cố tình xây dựng với mục đích chiếm đất hay gây áp lực để chủ đất nhượng bộ.

Theo khoản 10 điều 16 Nghị định 16/2022, hành vi xây dựng nhà ở riêng lẻ trái phép có mức phạt hành chính cụ thể, nhưng nếu tái phạm hoặc có tổ chức chiếm đất, sẽ bị xử lý hình sự theo Bộ Luật Hình sự.

Phân biệt xây nhà nhầm đất và xây dựng trái phép có mục đích chiếm đoạt

Nhiều trường hợp xây nhà bị coi là nhầm lẫn do sơ suất trong việc xác định ranh giới đất. Nếu ngay khi phát hiện nhầm lẫn, chủ nhà tự giác tháo dỡ công trình hoặc thương lượng giải quyết thì thường được xử lý nhẹ hoặc giải quyết theo tố tụng dân sự.

Ngược lại, việc xây dựng có tính chất cố ý, thách thức pháp luật, không chấp hành yêu cầu tháo dỡ, thậm chí tiếp tục hoàn thiện để chiếm hữu tài sản là hành vi phạm pháp có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Chủ đất cần làm gì khi bị xây dựng trái phép?

Thông báo chính quyền: Ngay khi phát hiện xây dựng trái phép trên đất, chủ đất phải báo cho chính quyền địa phương xử lý.
Yêu cầu lập biên bản vi phạm: Để có căn cứ pháp lý xử phạt hành chính hoặc khởi kiện.
Khởi kiện yêu cầu tháo dỡ: Chủ đất có thể khởi kiện để tòa án buộc tháo dỡ công trình và bồi thường thiệt hại.
Theo dõi diễn biến pháp lý: Đặc biệt khi có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng hoặc tái phạm có thể yêu cầu xử lý hình sự.

Xây dựng trái phép đất người khác là hành vi xâm phạm nghiêm trọng đến quyền tài sản được pháp luật bảo vệ. Để bảo vệ quyền lợi hợp pháp, cần hiểu rõ các quy định pháp luật về đất đai, xây dựng và các mức xử lý vi phạm. Chủ đất cần chủ động bảo vệ quyền lợi bằng các biện pháp pháp lý, đồng thời pháp luật cũng cần xử lý nghiêm minh đối với những người cố tình vi phạm từ xử phạt hành chính đến truy cứu trách nhiệm hình sự.

Việc xây dựng trái phép không chỉ gây mất an ninh trật tự mà còn làm phức tạp thêm tranh chấp đất đai, thiệt hại tài sản, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của xã hội. Vì vậy, mỗi người dân cần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật và nghiêm túc thực hiện quyền, nghĩa vụ về quản lý sử dụng đất đai.

Xem thêm: